ORGANIZACJA PRZESTRZENNA WYBRANEGO FRAGMENTU ŁODZI -
RUDY PABIANICKIEJ, JAKO PRZYKŁAD ZMIAN
W UŻYTKOWANIU ZIEMI, W KOŃCU XX W. (część 2)
autorzy: Mariusz Kulesza, Andrzej Rykała
Polska Akademia Nauk - Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Biuletyn - Zeszyt 203
Organizacja przestrzenna Rudy Pabianickiej w 2001 r.
Analizując strukturę użytkowania ziemi i kierunki rozwoju omawianego obszaru w świetle Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Łodzi, współczesna Ruda Pabianicka nie jest obszarem jednorodnym pod względem użytkowania terenu (tab.3).
| Formy użytkowania ziemi | Stopień wykształcenia terenów miejskich | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| wykształcone | wykształcające się | niewykształcone | Ogółem | |||||
| w ha | % | w ha | % | w ha | % | w ha | % | |
| Tereny mieszkaniowe | 358,26 | 36,50 | 20,85 | 2,12 | 10,85 | 1,110 | 389,96 | 39,73 |
| Tereny usługowe | 22,08 | 2,25 | 0,14 | 0,01 | - | - | 22,22 | 2,26 |
| Tereny produkcyjne | 31,68 | 3,23 | - | - | - | - | 31,68 | 3,23 |
| Tereny komunikacyjne | 38,09 | 3,88 | 7,48 | 0,76 | 0,02 | 0,002 | 45,59 | 4,64 |
| Tereny zieleni i rekreacji | 65,13 | 6,63 | - | - | - | - | 65,13 | 6,63 |
| Pozostałe tereny zainwestowane | 0,10 | 0,01 | - | - | - | - | 0,10 | 0,01 |
| Ogółem tereny zainwestowane | 515,34 | 52,50 | 28,47 | 2,89 | 10,87 | 1,112 | 554,68 | 56,50 |
| Użytki rolne | 125,43 | 12,79 | - | - | - | - | 125,43 | 12,79 |
| Lasy | 123,80 | 12,61 | - | - | - | - | 123,80 | 12,61 |
| Wody | 17,30 | 1,76 | - | - | - | - | 17,30 | 1,76 |
| Nieużytki | 160,44 | 16,34 | - | - | - | - | 160,44 | 16,34 |
| Ogółem tereny niezainwestowane | 426,97 | 43,50 | - | - | - | - | 426,97 | 43,50 |
| Ogółem powierzchnia Rudy Pabianickiej | 942,31 | 95,10 | 28,47 | 2,89 | 10,87 | 1,110 | 981,65 | 100,00 |
Obliczenia własne na podstawie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Łodzi (2000 r.)
W przeważającej części są to obszary zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Zajmują one tereny centralne i zachodnie Rudy (39,7% ogólnej powierzchni terenu) Na pozostałym obszarze funkcja mieszkaniowa jest ściśle związana z funkcją rolniczą, co szczególnie wyraża się w zagospodarowaniu terenów leżących wzdłuż ul. Ogrodniczej, gdzie występuje intensywne ogrodnictwo szklarniowe. Tereny rolnicze zajmują aż 12,8% ogólnej powierzchni, co decyduje o podmiejskim charakterze Rudy.
W części centralnej zabudowa jest intensywniejsza, dlatego w przyszłości planuje się tylko modernizację oraz uzupełnienie istniejącej infrastruktury (zwłaszcza gazowej i wodociągowej). Na obrzeżach zabudowa jest luźniejsza, dlatego planuje się tutaj rozwój zabudowy jednorodzinnej. Natomiast na obszarze ograniczonym ulicami Wyścigową, Konną, Ksawerowską i Długą (teren dawnych wyścigów konnych) przewiduje się budowę osiedla mieszkaniowego oraz, w części północno-zachodniej u zbiegu ulic Długiej i Wyścigowej, zabudowy jednorodzinnej.
W części południowo-wschodniej Rudy leży Las Ruda - Popioły. Obecnie w jego części znajdują się domki jednorodzinne, co jest sprzeczne z wymogami ekologicznymi. Do czasu sporządzenia odpowiednich planów obowiązuje tu zakaz rozbudowy budynków mieszkalnych, warsztatów oraz lokalizacji nowych obiektów nie związanych z modernizacją i konserwacją terenów zielonych. Wzdłuż rzek Ner i Olechówki wytyczono pas ochronny, wynoszący 80 m w obu kierunkach od linii cieku, w którym istnieje zakaz lokalizacji wszelkiej zabudowy.
Tereny leżące na północny zachód od ul. Pabianickiej, między rzekami Ner i Olechówką, są obszarem o dominującej funkcji mieszkaniowej. Występuje tu zabudowa jedno- i wielorodzinna. W przyszłości planuje się jedynie działania modernizacyjne, remontowe oraz porządkujące istniejący układ. Północna część Rudy zajęta jest przez zakłady przemysłowe, skoncentrowane głównie wzdłuż ul. Starorudzkiej (3,23% ogólnej powierzchni terenu - m.in. fabryka Schöllera, fabryka opakowań i maszyn pakujących Total-Pack, zakłady drobiowe). W związku z tym, że jest to w pewien sposób zamknięty obszar z dominującą funkcją przemysłową, częściowo uzupełniony funkcją usługową, w najbliższej przyszłości nie przewiduje się tutaj nowych inwestycji.
Tereny usługowe, zajmujące 2,26% ogólnej powierzchni Rudy, rozproszone są na całym jej obszarze. W większości są to placówki o zasięgu lokalnym (sklepy, warsztaty itp.). Tereny komunikacyjne zajmują 4,64% badanego terenu i w większości mają zasięg lokalny (dojazd do domów). Obszar Rudy zdominowany jest głównie przez funkcję mieszkaniową i w przyszłości w obrębie tej funkcji będą następowały zmiany. Tereny o funkcji turystycznej także czekają na intensywniejsze wykorzystanie i nowe inwestycje.
Przeanalizowano strukturę użytkowania ziemi w interesujących nas jednostkach Ruda Dolna i Ruda Górna. Pierwsze zajmuje obecnie obszar 367,9 ha. (tab. 4)
| Formy użytkowania ziemi | Stopień wykształcenia terenów miejskich | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| wykształcone | wykształcające się | niewykształcone | Ogółem | |||||
| w ha | % | w ha | % | w ha | % | w ha | % | |
| Tereny mieszkaniowe | 95,02 | 25,83 | 4,83 | 1,31 | - | - | 99,85 | 27,14 |
| Tereny usługowe | 3,18 | 0,87 | - | - | - | - | 3,18 | 0,87 |
| Tereny produkcyjne | 0,19 | 0,05 | - | - | - | - | 0,19 | 0,05 |
| Tereny komunikacyjne | 5,00 | 1,36 | 0 | 5,00 | 1,36 | |||
| Tereny zieleni i rekreacji | 16,50 | 4,48 | - | - | - | - | 16,50 | 4,48 |
| Pozostałe tereny zainwestowane | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Ogółem tereny zainwestowane | 119,89 | 32,59 | 4,83 | 1,31 | - | - | 124,72 | 33,9 |
| Użytki rolne | 99,01 | 26,91 | - | - | - | - | 99,01 | 26,91 |
| Lasy | 28,00 | 7,62 | - | - | - | - | 28,00 | 7,62 |
| Wody | 17,00 | 4,62 | - | - | - | - | 17,00 | 4,62 |
| Nieużytki | 99,15 | 26,95 | - | - | - | - | 99,15 | 26,95 |
| Ogółem tereny niezainwestowane | 243,16 | 66,10 | - | - | 243,16 | 66,10 | ||
| Ogółem powierzchnia jednostki osiedlowej Ruda Dolna | 363,07 | 98,69 | 4,83 | 1,31 | - | - | 367,90 | 100,00 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Rejonowego Łódź-Górna
Największą jej część obejmują tereny nie zainwestowane o ogólnej powierzchni 243,16 ha., co stanowi 66,1% badanej jednostki. Tereny zainwestowane zajmują 124,72 ha (33,9% ogółu powierzchni. Przeważają nieużytki i użytki rolne, zajmujące po blisko 27% obszaru. Użytki rolne (99 ha) skupiają się głównie po południowej części Rudy Dolnej; dominują uprawy ogrodnicze i szklarniowe. Wysoki odsetek nieużytków wynika z tego, że znajdowały się tutaj w przeszłości tereny wyścigów konnych (obszar zamknięty ulicami Długą, Ksawerowską, Konną i Wyścigową). Znaczny obszar zajmują lasy (7,62% powierzchni) i wody (4,62% obszaru). Te pierwsze zalegają głównie wzdłuż Neru i Gadki oraz wokół usytuowanych tu zbiorników wodnych. Największym obiektem wodnym są Stawy Stefańskiego.
Największy odsetek zarówno wśród terenów zainwestowanych (oraz całej jednostki) stanowią tereny mieszkaniowe, zajmujące 99,85 ha (27,14% obszaru). Wśród terenów zainwestowanych dużym udziałem charakteryzują się także tereny zieleni i rekreacji, stanowiące 4,48% . Sytuują się one głównie w rejonie wspomnianych Stawów Stefańskiego. Na tereny komunikacyjne przypada 1,36% powierzchni. Główne ciągi komunikacyjne o charakterze ponadlokalnym stanowią ulice Pabianicka i Rudzka. Pozostałe drogi mają znaczenie lokalne. Na obszarze Rudy Dolnej zauważa się znaczny niedorozwój usług i produkcji, o czym świadczy ich bardzo niski udział w ogólnej powierzchni terenu. Tereny usługowe zajmują zaledwie 3,18 ha (0,86% powierzchni), natomiast produkcyjne są reprezentowane tylko przez jeden zakład.
Druga z interesujących nas jednostek - Ruda Górna zajmuje 532 ha powierzchni. (tab. 5)
| Formy użytkowania ziemi | Stopień wykształcenia terenów miejskich | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| wykształcone | wykształcające się | niewykształcone | Ogółem | |||||
| w ha | % | w ha | % | w ha | % | w ha | % | |
| Tereny mieszkaniowe | 227,90 | 42,84 | 15,50 | 2,91 | 10,7 | 2,01 | 254,10 | 47,76 |
| Tereny usługowe | 15,10 | 2,84 | 0,04 | 0,01 | - | - | 15,14 | 2,85 |
| Tereny produkcyjne | 30,19 | 5,67 | - | - | - | - | 30,19 | 5,67 |
| Tereny komunikacyjne | 24,97 | 4,69 | 0,53 | 0,10 | - | - | 25,50 | 4,79 |
| Tereny zieleni i rekreacji | 37,35 | 7,02 | - | - | - | - | 37,35 | 7,02 |
| Pozostałe tereny zainwestowane | 0,10 | 0,02 | - | - | - | - | 0,10 | 0,02 |
| Ogółem tereny zainwestowane | 335,61 | 63,08 | 16,07 | 3,02 | 10,7 | 2,01 | 362,38 | 68,11 |
| Użytki rolne | 26,42 | 4,97 | - | - | - | - | 26,42 | 4,97 |
| Lasy | 95,80 | 18,01 | - | - | - | - | 95,80 | 18,01 |
| Wody | 0,30 | 0,06 | - | - | - | - | 0,30 | 0,06 |
| Nieużytki | 47,10 | 8,85 | - | - | - | - | 47,10 | 8,85 |
| Ogółem tereny niezainwestowane | 169,62 | 31,89 | - | - | 169,62 | 31,89 | ||
| Ogółem powierzchnia jednostki osiedlowej Ruda Górna | 505,23 | 94,97 | 16,07 | 3,02 | 10,7 | 2,01 | 532,00 | 100,00 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Rejonowego Łódź-Górna
Dominuje tutaj zabudowa mieszkaniowa, która obejmuje 47,76% obszaru. Tereny produkcyjne zajmują 5,67%, a usługowe 2,85%, komunikacyjne zaś 4,79% ogółu powierzchni. Dość znaczna część obszaru zajęta jest przez tereny zieleni i rekreacji - 7,02%. Należy podkreślić, że przeważająca część Rudy Górnej (ponad 90%), to obszary w pełni wykształcone. Wśród obszarów niezainwestowanych można wyróżnić użytki rolne (4,97%), lasy (18,01%), wody (0,6%) oraz nieużytki (8,85% całego obszaru).
Zdecydowanie dominuje tutaj, szczególnie w części centralnej i południowej, zabudowa mieszkaniowa podmiejska (1211 działek budowlanych). Tylko niewielki, północny fragment Rudy Górnej zajmuje zabudowa miejska (227 działek budowlanych) z typowymi kamienicami czynszowymi. W zabudowie podmiejskiej przeważają budynki jednorodzinne, w większości niskie (89,23%); jest ona przeważnie zwarta (64,15%), rzadziej luźna (34,58%). W okolicach ulic Pabianickiej i Rudzkiej występują budynki będące własnością spółdzielni mieszkaniowych.
Tereny produkcyjne zajmują południowa część Rudy Górnej. Przykładowo tereny dawnych zakładów włókienniczych "Lido" zagospodarowane są obecnie przez wiele małych i średnich przedsiębiorstw o zbliżonym kierunku produkcyjnym. Obszary o funkcji usługowej zlokalizowane są głównie w centrum i na północy Rudy Górnej. Są to przeważnie usługi podstawowe (60,4%) - sklepy ogólnospożywcze, przemysłowe, usługi blacharskie, stolarskie, krawieckie, serwisy samochodowe, żłobek, szkoła, ogólnomiejskie (35,1%) - m.in. kościół, hurtownia, mechanika pojazdowa oraz ponadmiejskie (4,5%) - m.in. oddział szpitala im. Kopernika.
Na omawianym obszarze zlokalizowany jest stadion sportowy, który, podobnie jak Ruda Górna, zaliczany jest do terenów zieleni i rekreacji. Uzupełniają tę kategorię ogródki działkowe, skwery, trawniki oraz małe fragmenty lasów (głównie w części południowej charakteryzowanej jednostki). Ruda Górna to głównie teren komunikacji lokalnej i miejskiej. Kursują tutaj linie autobusowe 50, 62, 63, 68 i tramwajowe 11 i 41. Ulicę Pabianicką można uznać za teren komunikacji regionalnej (fragment trasy Łódź-Wrocław).