Przedwojenne szko³y w Rudzie Pabianickiej
Tekst napisany w oparciu o wspomnienia cz³onków KSRP
Opracowanie powsta³o na podstawie informacji uzyskanych od cz³onków KSRP i ich bliskich. Zdajemy sobie sprawê, ¿e ludzka pamiêæ bywa zawodna, st±d pojawiaj±ce siê nie¶cis³o¶ci. Liczymy na to, ¿e nasi czytelnicy podziel± siê swoimi wspomnieniami, tak aby mo¿na by³o wprowadziæ do opracowania niezbêdne poprawki.
Aby ustaliæ adresy rudzkich szkó³, nale¿y najpierw zapoznaæ siê ze zmianami nazw ulic w Rudzie. Bez tej wiedzy czytelnik mo¿e mieæ du¿e trudno¶ci ze zlokalizowaniem miejsc, o których piszemy ni¿ej. Chocia¿by dlatego, ¿e Ruda mia³a np. dwie ulice Szkolne, zlokalizowane w dwóch zupe³nie ró¿nych miejscach. W nawiasach podajemy nazwy dzisiejsze:
ul. Szosa Pabianicka / Staszyca (Pabianicka)
ul. ¦w. Jana / Jaszczo³ta (Anieli Krzywoñ)
ul. Szkolna (Leszczowa), ulica znajduje siê przy torach Kolei Obwodowej
ul. Szkolna / Strzelców (Pla¿owa), ulica znajduje siê w s±siedztwie Stawów Stefañskiego, nazwê Szkolna prawdopodobnie posiada³a wtedy, kiedy ul. Pi³sudskiego nazwana by³a Piotrkowsk± (patrz ni¿ej)
ul. Pi³sudskiego / Piotrkowska (Rudzka)
ul. Zag³oby (Scaleniowa)
ul. 1-go Maja (Odrzañska)
ul. 3-go Maja (3-go Maja)
ul. £±kowa (Przewodnia)
lata 1922 - 1923
Na terenach przysz³ego miasta Ruda Pabianicka dzia³a³o piêæ szkó³ powszechnych:
1) w Nowym Rokiciu dwie:
- Szko³a Powszechna nr 1 (dwuklasowa)
- Szko³a Powszechna nr 2 (jednoklasowa)
2) w Rudzie Pabianickiej trzy:
- Szko³a Powszechna nr 1 na Marysinie (siedmioklasowa). Mie¶ci³a siê w prywatnych salkach, w dwóch budynkach: w domu Rascha przy ul. ¦w. Jana, oraz w domu Sobczaka przy zbiegu ulic Wi¶niowej i Reymonta (Chachu³a). Po wybudowaniu "bia³ej" szko³y na ul. Pi³sudskiego, zaprzesta³a dzia³alno¶ci.
- Szko³a Powszechna nr 2 (dwuklasowa)
- Szko³a Powszechna nr 3 (czteroklasowa).
oko³o roku 1924
W zwi±zku z powstaniem w 1923 r. miasta Ruda Pabianicka, zaczê³a obowi±zywaæ nowa numeracja szkó³, dotyczy³o to szkó³ w Rokiciu, w³±czonym do Rudy. I tak:
- Szko³a Powszechna nr 1 - adres: ul. ¦w. Jana (Marysin - Ruda), siedmioklasowa z oddzia³em na Chachule. Numer niezmieniony. Kierownik: Ludomira Sadowska (Garlicka), a nastêpnie Kazimiera Ciesielska.
- Szko³a Powszechna nr 2 - adres: ul. Szosa Pabianicka przy torach Kolei Obwodowej (Rokicie), dwuklasowa. Dawna Szko³a Powszechna nr 1 w Nowym Rokiciu. Kierownik: Maria Majewska, pó¼niej Maria Czajkowska.
- Szko³a Powszechna nr 3 - adres: ul. Szkolna, czteroklasowa. Numer niezmieniony. Kierownik: Helena El¿anowska.
- Szko³a Powszechna nr 4 - adres: ul. Piotrkowska (dom Adolfa Gnauka), trzyklasowa. Powsta³a z po³±czonych: Szko³y Powszechnej nr 2 w Nowym Rokiciu i Szko³y Powszechnej nr 2 w Rudzie Pabianickiej. Kierownik: August Langier.
rok 1926
Zmieniono nazwy niektórych ulic:
- Szko³a Powszechna nr 1 - ul. Jaszczo³ta 11 (Marysin), budynek dawnej szko³y przetrwa³ do dzisiaj.
- Szko³a Powszechna nr 2 - ul. Staszica przy torach Kolei Obwodowej, przy obecnej ul. Leszczowej, budynek ju¿ nie istnieje
- Szko³a Powszechna nr 3 - ul. Szkolna 8 (obecna Pla¿owa)
- Szko³a Powszechna nr 4 - ul. 3. Maja, najprawdopodobniej by³a to szko³a niemiecka, przeniesiona z ul. Piotrkowskiej
lata 1935 - 1936
Budowa szko³y na ul. Zag³oby, nazwanej "czerwon±" od koloru dachówek
- Szko³a Powszechna nr 1 - ul. Jaszczo³ta 11 (Marysin)
- Szko³a Powszechna nr 2 - ul. Staszica przy torach Kolei Obwodowej
- Szko³a Powszechna nr 3 - ul. Zag³oby, przeniesiona szko³a z ulicy Szkolnej (obecna Pla¿owa)
- Szko³a Powszechna nr 4 - ul. 3. Maja
rok 1937
Budowa szko³y na Pi³sudskiego, nazwanej "bia³±" od koloru murów.
- Szko³a Powszechna nr 1 - ul. Pi³sudskiego, szko³a przeniesiona z ulicy Jaszczo³ta do nowego budynku.
- Szko³a Powszechna nr 2 - ul. Szosa Pabianicka przy torach Kolei Obwodowej
- Szko³a Powszechna nr 3 - ul. Zag³oby, przeniesiona szko³a z ulicy Szkolnej (obecna Pla¿owa)
- Szko³a Powszechna nr 4 - ul. 3. Maja
lata 1937 - 1938
Planowane wybudowanie szko³y na 1-go Maja, zajêcia w niej mia³y rozpocz±æ siê 01.09.1939 r.
- Szko³a Powszechna nr 1 ul. Jaszczo³ta 11 (A. Krzywoñ)kierownik- Ludomira Garlicka
- Szko³a Powszechna nr 2 ul. Zag³oby 4 kierownik -Stanis³aw Twaróg
- Szko³a Powszechna nr 3 ul. £±kowa 11 kierownik - Jan Freitag (prawdopodobnie szko³a niemiecka)
- Szko³a Powszechna nr 4 ul.Pi³sudskiego 48 kierownik Stanis³aw Szych, prawdopodobnie przeniesiono do niej czê¶æ dzieci z przepe³nionej szko³y na Zag³oby oraz szko³ê z ul. Jaszczo³ta.
do wrze¶nia roku 1939
Zmiana numeracji szkó³ miêdzy grudniem 1938 a styczniem 1939. Szko³a na Jaszczo³ta przesta³a funkcjonowaæ. Oddano szko³ê na 1 Maja.
- Szko³a Powszechna nr 1 ul. 1-go Maja. 1 wrze¶nia mia³a odbyæ siê inauguracja pierwszego roku szkolnego. Dzieci nie mog³y jednak uczestniczyæ w zajêciach z powodu wybuchu wojny. Od 6.09.1939 w budynku na ul. 1 Maja funkcjonowa³a szko³a nr 3 (niemiecka) przeniesiona z ul. £±kowej
- Szko³a Powszechna nr 2 ul. Zag³oby 4 kierownik -Stanis³aw Twaróg
- Szko³a Powszechna nr 3 ul. £±kowa 11 kierownik - Jan Freitag (prawdopodobnie szko³a niemiecka)
- Szko³a Powszechna nr 4 ul.Pi³sudskiego 48 kierownik Stanis³aw Szych
Lata okupacji 1939 - 1945
Polskie szkolnictwo zosta³o zlikwidowane. Na miejsce przedwojennych szkó³ polskich powsta³y szko³y niemieckie, do których nie mieli wstêpu polscy uczniowie. W Rudzie by³a to Niemiecka Szko³a Podstawowa nr 19 dzia³aj±ca w latach 1943-1944. Dla dzieci polskich przewidziano edukacjê w szko³ach czteroklasowych, mocno okrojon± i dostarczaj±c± jedynie podstawowych umiejêtno¶ci, które mog³y byæ wykorzystane w s³u¿bie narodowi niemieckiemu. Przeciwstawiaj±c siê planom okupanta, polscy nauczyciele zaanga¿owali siê w stworzenie tajnych kompletów, na których realizowali przedwojenny program nauczania na wszystkich poziomach, w tym równie¿ nauczanie akademickie. Nauka w liceach koñczy³a siê tzw. ma³± matur±. Po wojnie uczniowie, którzy nie zakoñczyli edukacji, przechodzili egzaminy sprawdzaj±ce i kontynuowali naukê po przydzieleniu do odpowiednich klas. Przydzia³ ten by³ niezale¿ny od wieku ucznia.